(viết lách lan man) - Question about questions

(viết lách lan man) Question about Questions

Trong tiểu thuyết trinh thám “Phía sau nghi can X”, nhà toán học ẩn dật Tetsuya Ishigami đã đề ra một bài toán tráo ẩn khó lường cho nhà vật lí Manabu Yukawa và nói (trích) “Việc nghĩ ra một bài toán vô cùng khó và việc giải bài toán đó, việc nào khó hơn?”

Tùy ngữ cảnh, mà điều nào là khó và hệ trọng hơn, sớm khẳng định một trong hai ngay từ đầu dể rơi vào cạm bẫy nhận thức đầy rẫy thiên kiến.

Ngày nay, tìm kiếm một câu trả lời, ngày càng trở nên đơn giản hơn, chỉ trong chốc lát các công cụ tìm kiếm thông tin (Gemini, Perplexity, ChatGPT, Google Search) sẽ trả về một kết quả, dẫu không hoàn hảo nhưng đáng tham khảo.

Nếu biết cách hỏi và dẫn dắt, câu hỏi súc tích sẽ dể dàng tìm được câu trả lời hợp lí và ngược lại, sẽ phí hoài công sức. Đặt câu hỏi trở thành một công cụ giải quyết vấn đề kiểu mới!

Nhiều khi không tìm ra được câu trả lời, đôi khi không phải vì thiếu thốn thông tin, mà do cách đặt câu hỏi (chưa rõ ràng, giả định sai,…)… Hỏi thế nào cho đúng trọng tâm, hỏi thế nào để câu hỏi vô tư không hồi kết, dẫn dắt ta từ thú vị này đến thú vị khác, đấy ắt hẳn là một kỹ năng thú vị.

Question about Questions là nhan đề của một quyển sách thống kê mà mình yêu thích “Mostly Harmless Econometrics” (Joshua D. Angrist and Jörn-Steffen Pischke). Mở đầu sách viết…

(trích) Douglas Adams, The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy

“I checked it very thoroughly,” said the computer, “and that quite definitely is the answer. I think the problem, to be quite honest with you, is that you’ve never actually known what the question is.”

Lê Quang Tiến - viết vào ngày 29 tháng 09 năm 2024